نوشته و تدوین : علیرضا ریاضی
دکتری صنایع غذایی
تقریبا همه ما زیاد به زبان عامیانه شنیده ایم که روغن زیتون بهترین نوع روغن بوده و خواص مفید زیادی برای سلامت بدن سدارد. منتهی دغدغه افراد اهل دقت نظر این است که آیا این موضوع مانند برخی مسایل دیگر صرفا تبلیغ بازاری است یا خیر. برای بررسی صحت و چند و چون خواص و فواید یک محصول غذایی بایستی نتایج تحقیقات مراکز مستقل پژوهشی و دانشگاهی معتبر و نهاد های قانون گذاری و نظارتی بین المللی دارای واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) نظیر WHO ، FAO ، FDA و EFSA را مطالعه و لحاظ نمود. موضوعات اشاره شده درخصوص خواص مفید روغن زیتون صحت دارد، منتهی در این نوشته می خواهم با استفاده از تحقیقات علمی معتبر، صحت و علل این موضوع را بررسی نموده و به نکاتی اشاره نمایم.
همان طور که در نوشته های قبلی اشاره نمودم، مواد غذایی ارتقا دهنده سلامت یا عملکردی یا با ترجمه فارسی دقیق آن از فرهنگستان علوم تحت عنوان “فرا سودمند” ، شامل مواد غذایی می باشد که علاوه بر ارزش تغذیه ای (Nutritional values) خود، دارای ترکیباتی هستند که نقش موثری بر یک یا چند عملکرد (Function) مهم در بدن دارند که به ارتقا سلامت ما کمک می نماید.
تحقیقات متعددی نشان داده اند که ترکیبات موجود در زیتون و روغن زیتون اثرات مفید بر سلامت دارند. علل پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی (Cardiovascular diseases) (CVDs) و برخی سرطان ها با مصرف روغن زیتون فرابکر (Extra virgin olive oil) به توازن مناسب ترکیب اسید چرب این روغن (که اسید اولئیک جز اصلی است)، و وجود ترکیباتی نظیر فنول های قطبی (Polar phenols)، توکوفرول ها (Tocopherols) و استرول ها (Sterols) در آن مرتبط می باشد. این ویژگیها موجب می شود روغن زیتون بعنوان یک ماده غذایی فراسودمند ویژه (Premium functional food) مطرح باشد.
اولین شاهد غیرمستقیم که نشان می دهد مصرف روغن زیتون در رژِیم غذایی مدیترانه ای (Mediterranean diet) می تواند به افزایش طول عمر انسان کمک نماید از مطالعه ای موسوم به 7 کشور (Seven Countries Study) (Keys et al. 1986) نشات گرفته و پس از آن مطالعه ای موسوم به پروژه مونیکا (MONICA) (Tunstall-Pedoe et al., 1999) که نتایج آنها بروز بیماریهای قلبی عروقی و نرخ مرگ و میر کمتری در کشورهای مدیترانه ای در مقایسه با سایر مناطق اروپایی و ایالات متحده نشان داد. این اثرات ارتقا دهنده سلامت اشاره شده به الگوی رژیم غذایی مدیترانه ای مرتبط است که شامل مصرف منظم روغن زیتون می باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به رژیم غذایی مدیترانه ای می توانید نوشته علمی با عنوان ” رژیم غذایی مدیترانه ای و ارتقا سلامت” را در مجله علمی سایت اینترنتی ما به آدرس زیر مطالعه نمایید :
https://behzikharid.com/mediterranean-diet-and-health/
همچنین نتایج تحقیقات اخیر توسط گروه EPIC اسپانیا، شفاف ترین شواهد را تا به امروز در مورد مصرف خود روغن زیتون (مستقل از الگوی رژیم غذایی مدیترانه ای) و ارتباط آن با کاهش مرگ و میرارایه نموده است (Buckland et al., 2011). براساس این تحقیق که با پیگیری بر روی 40622 نفرانسان داوطلب سالم از کشور اسپانیا بمدت حدود 13 سال انجام پذیرفت، مصرف روغن زیتون اثر منفی (کاهنده) بر مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی و عروقی داشت. در این تحقیق مصرف روغن زیتون توسط بخشی از افراد در مقایسه با افرادی که روغن زیتون مصرف نمی کردند (15 درصد افراد این تحقیق)، کاهش 26 درصدی در مرگ و میر کلی و بطور خاص، کاهش باور نکردنی! 44 درصدی در مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی و عروقی نشان داد.
مطالب گفته شده گوشه ای از برخی تحقیقات مهم در خصوص روغن زیتون بود، درحالیکه حجم پژوهش ها در این خصوص بسیار زیاد می باشد. با توجه به تحقیقات علمی بنظر می رسد بهتر باشد سهم بیشتری از مصرف روغن ها در عادات غذایی روزانه را به استفاده از روغن زیتون (با اولویت مصرف سرد و پخت و پز با شعله ملایم) اختصاص دهیم تا به ارتقا سلامت خودمان (خصوصا به سلامت قلب و عروق) کمک نماییم.
نکته مهمی که باید به آن اشاره نمود این است که برشمردن خواص ارتقا دهنده سلامت روغن زیتون دلیل آن نیست که می توان بدون محدودیت از آن استفاده نمود. اساسا مصرف همه روغن ها بدلیل کالری بالایی که دارند (2 برابر قندها و پروتئین ها) بایستی در دامنه اعتدال باشد. لذا مصرف بیش از حد آنها منجر به تبدیل شان به ترکیبات ذخیره ای و متعاقبا چاقی مفرط و مشکلات مرتبط می گردد. لذا با توجه به تحقیقات علمی فعلی، در بین روغن های گیاهی موجود، توصیه به استفاده با اولویت از روغن زیتون (برای مصارف سرد و پخت و پز با حرارت ملایم)، و به میزان متعادل (نه افراطی) می باشد.
این نوشته با توجه به تحقیقات جدیدی که انجام می پذیرد مرتبا بروز (آپدیت) می شود.
اگر مبتلا به بیماری هستید یا دارو مصرف می نمایید ، ممکن است این محتوی مناسب حال شما نباشد، در اینصورت با پزشک متخصص حتما مشورت نمایید.
نقل نوشته با ذکر منبع بلامانع است.
پیج اینستاگرام :
https://www.instagram.com/dr.alireza.riazi
منابع علمی مورد استفاده :
Buckland, G., Agudo, A., & Travier, N. (2011) Adherence to the Mediterranean diet reduces mortality in the Spanish cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Spain). British Journal of Nutrition 106, 1581–1591.
Keys, A., Menotti, A., & Karvonen, M.J. (1986) The diet and 15-year death rate in the Seven Countries Study. American Journal of Epidemiology 124, 903–915.
Tunstall-Pedoe, H., Kuulasmaa, K., & Mahonen, M. (1999) Contribution of trends in survival and coronary-event rates to changes in coronary heart disease mortality: 10-year results from 37 WHO MONICA project populations: monitoring trends and determinants in cardiovascular disease. Lancet 353, 1547–1557.
